سیستم هماهنگ طبقه بندی کالا (HS کد)

هم زمان با افزایش حجم تجارت جهانی و احساس نیاز به شناخت و تعریف کالاها به صورت یکسان و همگن، سازمان های دخیل در امر تجارت اقدام به تعریف اصول یکسان برای طبقه بندی کالاها نمودند؛ ما در ادامه این نوشتار به معرفی سیستم های طبقه بندی کالایی در سطح جهانی خواهیم پرداخت و به صورت ویژه به آنچه تحت عنوان HS کد شناخته می‌شود می‌پردازیم.

تاکنون سیستم های طبقه بندی گوناگونی با توجه به اهداف مورد نظر تعریف شده اند؛ که از این میان تعدادی از مهمترین ها که در رابطه با امور تجاری دخیل هستند را انتخاب نموده و به معرفی آن ها می‌پردازیم.

طبقه بندی محوری محصول یا (Central Product  Classification)  به منظور فراهم کردن چارچوبی برای مقایسه بین المللی آمارهایی است که به کالاها، خدمات و دارایی ها می پردازد. واحد طبقه بندی در این سیستم را محصولات تشکیل می دهند. این طبقه بندی، محصولات را بر اساس خصوصیات فیزیکی و ماهیت ذاتی و با در نظر گرفتن اصل، مبدا فعالیتی آنها طبقه بندی می کند.

2- سیستم طبقه بندی آیسیک (ISIC)

در این سیستم طبقه بندی کالا بر اساس نوع فعالیت اقتصادی است و بیشتر در بخش صنعت مورد استفاده قرار می گیرد. در ایران، سایت بهین یاب وزارت صنعت معدن و تجارت آمارهای خود را بر اساس کد ISIC ارائه می کنند .

 

جی اس وان سازمانی است که یک زبان مشترک برای بارکد ها تعریف کرده است. کدهای اختصاص داده شده توسط این سازمان تحت عنوان GTIN شناخته می‌شود. مولفه ایران در این سیستم 626 می‌باشد.

سیستم هماهنگ شده (Harmonized system) که آنرا HS کد می‌نامیم، یک شاخص کالایی چند منظوره بین المللی است. کاربرد اصلی این نمانکلاتور در زمینه تعرفه های گمرکی و آمار تجارت است. سیستم هماهنگ شده به طور گسترده برای مقاصد دیگری مانند قواعد مبدا(Rules of origin) تعرفه های فریت بار (Freight Tariffs)، کنترل های سهمیه ای (Quota Control) و نظارت بر تجارت(Trade Monitoring)به کار می رود.

نمانکلاتور در لغت به معنی فهرست یا صورت اسامی واژه ها و اصطلاحات یک علم است؛ ولی در تجارت و گمرک، نمانکلاتور به معنی هرگونه طبقه بندی و تقسیم بندی و کدگذاری کالاها توسط هر کشور یا اتحادیه گمرکی یا اقتصادی است که  به منظور تعیین تعرفه و یا ضوابط خاص برای کالاهای مختلف بکار می رود.

 

 

پیشینه به وجود آمدن سیستم هماهنگ طبقه بندی شده کالا یا همان HS کد را به صورت خلاصه میتوانیم در شکل زیر دنبال کنیم.

همانطور که نشان دادیم بنا به ضرورت ایجاد شده پس از پایان رکود بزرگ و جهت افزایش حجم تجارت جهانی اولین تلاش ها جهت ایجاد یک نظم در تعیین و دسته بندی کالا ها شکل گرفت، اما این نمانکلاتور آنچنان که باید مورد پذیرش جامعه جهانی قرار نگرفت و همزمان با انحلال جامعه ملل (سلف سازمان ملل متحد) و پایان جنگ جهانی دوم از کار باز ایستاد. همچنان احتیاج به یک سیستم طبقه بندی کالایی در سطح جهانی احساس میشد، در سال 1948 با تلاش و ابتکار پادشاه بلژیک، و با حمایت سازمان ملل(UN) کار در این زمینه آغاز گردید. این امر منجر به ایجاد شورای همکاری گمرکی (CCC)، که در حال حاضر به سازمان جهانی گمرک(WCO) تغییر نام داده است، و یک سیستم طبقه بندی بین المللی به نام نمانکلاتور بروکسل شد. شالوده این نمانکلاتور، همان ساختار ژنو بود. نمانکلاتور بروکسل از سال 1959 به اجرا در آمد و در 1975 بر آن نام نمانکلاتور شورای همکاری گمرکی نهادند (CCCN). اما این روند به دولیل عدم پذیرش استفاده از این سیستم طبقه بندی به وسیله کشورهای ایالات متحده امریکا و کانادا و همچنین احتیاج به دسته بندی های فرعی تر بدلیل افزایش حجم تجارت جهانی منجر به شروع فرآیند ایجاد یک سیستم طبقه بندی کالایی هماهنگ شده گردید. برای افزایش کیفیت این سیستم طبقه بندی جدید و همچنین افزایش احتمال موفقیت و پذیرش به وسیله جامعه جهانی، علاوه بر استفاده از نمانکلاتور شورای همکاری گمرکی از طبقه بندی تجارت بین‌المللی استاندارد(SITC)  که نمانکلاتور بین‌المللی برای آمارهای تجارت است استفاده گردید. همچنین از نمانکلاتورهای بازار مشترک اروپا، ایالت متحده آمریکا و ژاپن هم بهره گیری شد. این اجزا با یکدیگر هماهنگ شده، باعث تقویت تشکیل سیستم هماهنگ شده مورد انتظار شدند. در1983 دقیقاً 10سال پس از آغاز به کار سیستم هماهنگ شده، شورای همکاری گمرکی تدوین یک کنوانسیون را به منظور معرفی یک سیستم جدید برای توصیف و کدگذاری کالاها با نام سیستم هماهنگ شده توصیف و کد گذاری کالا به تصویب رساند. با وجود این، پنج سال دیگر طول کشید تا سرانجام در 1988 سیستم هماهنگ شده به اجرا در آمد. از آن تاریخ تاکنون، سیستم هماهنگ شده اساس و شالوده نمانکلاتور بیش از 176 کشور و اتحادیه گمرکی و اقتصادی را تشکیل داده است.

ساختار سیستم هماهنگ شده (HS)

سیستم هماهنگ تشکیل شده از:

• 21قسمت
• 97فصل (فصل 77 برای احتیاجات آتی ذخیره شده است)
• 1244 شماره اصلی(4رقمی)
• 5225 گروه مجزای کالایی شامل:
• 306شماره اصلی تقسیم نشده به شماره های فرعی
• 2413شماره فرعی 6 رقمی یک خطی(-)
• 2506شماره فرعی 6رقمی دو خطی(--)

در تصویر زیر معانی رقم های HS کد را نشان داده ایم.

این تقسیم بندی به فهم هر چه بیشتر نحوه‌ی استفاده از HS کد و پیدا نمودن کد های تعرفه کالایی از کتاب قانون و مقررات صادرات کمک خواهد کرد.

فصول HS

 اول: حیوانات زنده، محصولات حیوانی

 دوم:  محصولات نباتی

 سوم: چربی ها و روغن های حیوانی یا نباتی، فرآورده های …

 چهارم :  محصولات صنایع غذایی، نوشابه ها، آبگون های الکلی و …

 پنجم:  محصولات معدنی

 ششم:  محصولات صنایع شیمیایی یا صنایع وابسته به آن

 هفتم:  مواد پلاستیکی و اشیا ساخته شده از این مواد، کائوچو و اشیا …

 هشتم :  پوست خام، چرم، پوست های نرم و اشیا ساخته شده از این مواد

 نهم:  چوب و اشیا چوبی، زغال چوب، چوب پنبه و اشیا چوب پنبه ای، …

 دهم:  خمیرچوب یا سایر مواد الیافی سلولزی، کاغذ یا مقوا برای بازیافت

 یازدهم:  مواد نسجی و مصنوعات از این مواد

 دوازدهم:  کفش، کلاه، چترآفتابی، عصا، عصای صندلی شو، شلاق و تازیانه، …

 سیزدهم :  مصنوعات از سنگ، گچ، سیمان، پنبه نسوز (Asbestos)، …

 چهاردهم :  مروارید طبیعی یا پرورده، سنگ های گرانبها یا نیمه گرانبها، فلزات

 پانزدهم:  فلزات معمولی و مصنوعات آنها

 شانزدهم :  ماشین آلات و وسایل مکانیکی، ادوات برقی، اجزاء و قطعات آنها و …

 هفدهم:  وسایل نقلیه زمینی، هوایی، آبی و تجهیزات ترابری مربوط به آنها

 هجدهم:  ماشین‌آلات و دستگاه های اپتیک، عکاسی، سینماتوگرافی، سنجش، کنترل،…

 نوزدهم :  اسلحه و مهمات، اجزاء و قطعات و متفرقات آنها

 بیستم:  کالاها و مصنوعات گوناگون

 بیست و یکم :  اشیا هنری، اشیاء کلکسیون یا عتیقه

 

برای درک بهتر و شناخت عمیق تر نسبت به بخش ها و فصول متفاوت کتابHS  می‌خواهیم نگاه جزی تر به کتاب بیاندازیم

کشاورزی	عنوان	فصل	تعداد فصول
1	حیوانات زنده و محصولات حیوانی	1-5	5
2	نباتات و محصولات حیوانی	6-14	9
3	چربی ها و روغن ها	15	1
4	غذا ها نوشیدنی ها و تفاله های صنایع غذایی	16-24	9

 

شیمیایی	عنوان	فصل	تعداد فصول
1	محصولات معدنی	25-27	3
2	صنایع شیمیایی و وابسته	28-38	9
3	پلاستیک و کائچو	39-40	2

 

متفرقه	عنوان	فصل	تعدادفصول
1	پوست و چرم	41-43	3
2	چوب و ...	44-46	3
3	کاغذ و ...	47-49	3
4	منسوجات	50-63	14
5	کفش و کلاه	64-67	4

 

کالا با پایه معدنی	عنوان	فصل	تعداد فصول
1	اشیا از محصولات معدنی	68-70	3
2	سنگ ها و فلزات گرانبها	71	1
3	فلزات معمولی	72-83	12

 

ماشین آلات	عنوان	فصل	تعداد فصول
1	ماشین آلات	84-85	2
2	وسائط نقلیه	86-89	4
3	وسایل اپتیک پزشکی	90-92	3
4	اسلحه و مهمات	93	1
5	کالاهای گوناگون	94-96	3
6	کارهای هنری	97	1

 

 

طبقه بندی کالا در سیستم HS

طبقه بندی کالا در سیستم HS از تعدادی اصول و قواعد یکسان پیروی می‌کند در زیر به شرح اجمالی آن ها خواهیم پرداخت

1- طبقه بندی کالا برحسب درجه و مرحله ساخت کالا: قاعده کلی به اینصورت است که ابتدا مواد خام سپس محصولات کار نشده از این مواد و در ادامه محصولات بدست آمده از این مواد خام قرار می گیرند. برای مثال فصل 72 مربوط به چدن، آهن و فولاد است و فصل بعدی، فصل 73 شامل مصنوعات از چدن، آهن و فولاد می‌باشد.

2- طبقه بندی بر اساس پیچیدگی تکنولوژی: با بالا رفتن شماره های طبقه بندی کالا ها(کد تعرفه)، کالا از تکنولوژی ساده به سمت تکنولوژی پیچیده پیش می‌رود.

برای مثال: چدن، آهن و فولاد فصل 72 و ماشین آلات مکانیکی فصل 84 و ماشین آلات برقی فصل85 ، همانگونه که مشاهده می‌شود با بالا رفتن شماره فصل ها پیچیدگی تکنولوژی فصل نیز ارتقا می‌یابد.

3- طبقه بندی از طبیعی به سمت صنعتی: کالاهای طبیعی در ابتدا و در ادامه کالاهای صنعتی قرار می گیرد. بطوریکه فصل اول مربوط به حیوانات زنده و فصل ششم نباتات؛ محصولات صنعتی مانند ماشین آلات و وسایل مکانیکی در قسمت شانزدهم طبقه بندی شده اند.

توضیحات در رابطه با HS  کد در این نوشتار را برای جلوگیری از طولانی شدن مباحث متوقف می‌کنیم. در آینده به بررسی جزئی تر کتاب HS و همچنین بخش های متفاوت آن خواهیم پرداخت.

با ما همراه باشید...